امیرخسرو فرزند امیر سیف‌الدین محمود در سال ۶۵۱ه.ق / ۱۲۵۳م در دهلی یا پتیاله هند و به روایتی در منطقه سنگچارک از توابع ولایت بلخ افغانستان دیده به جهان گشود.
پدر امیرخسرو از سران قبایل بلخ بود که در اثر حمله مغول‌ها از بلخ به دهلی هندوستان مهاجرت می‌کند و در آنجا با دختر نواب عمادالملک، از سران و وزیران هند اهل دهلى ازدواج می‌کند. وى سرانجام در جنگى با دشمنانش کشته می‌شود.
امیرخسرو براى کسب علم و معرفت در خدمت سید نظام‌الدین اولیاء و در زمره مریدان آن حضرت در مى‌آید و تا آخر عمر به ارادتش وفادار می‌ماند. وى درس موسیقی را نیز از استادش نظام‌الدین اولیاء مى‌آموزد که آخرین درس او، راگ پوربی بوده که اکنون قاریان در این راگ قرآن تلاوت می‌کنند.
این چهره فرازمند ادبى و هنرى از پیشتازان طریقت چشتیه نیز بوده و بخاطر ترویج طریقت چشتیه، قوالى یعنى قول‌خواندن را در موسیقى کلاسیک ایجاد می‌نماید تا مطربان و پیروان این طریقت بتوانند با همراهى سازها، اشعار عرفانی و مذهبی را در خانقاها بخوانند، عبادت نمایند، هم به وجد آمده و لذت ببرند و در عین زمان با برهمنانى که در معابدشان، بجن (نوعی آواز مذهبی هندی) می‌خواندند، رقابت نمایند.
این شاعر و موسیقیدان بلندنظر با ایجاد اساسات علم و اختراعات در موسیقى، بخش مهمى از جغرافیاى فرهنگى و بشرى دیروز و امروز ما را خاصتاً در حوزه فارسی‌زبانان و شبه قاره هند درآمیخته و پیوند زده است.
۱. ایجاد هفت نت موسیقی شرقی و معنای آن:
سا - رِ - گَه - مَه - پَه - دَه - نی
(سا) به معنای عزم متین، ثابت قدم بودن - (رِ) یا (را): رب، پروردگار خود را یاد کن - (گَه) یا (گا): بخوان - (مَه) یا (ما): از غرور اجتناب کن
(پَه) یا (پا): پاک‌بودن از بغض، کینه، حسد و... - (دَه) یا (دا): از مادیات پرهیز کن - (نی) مانند (ن): خمیده و متواضع باش
۲. اختراع آلات موسیقی مانند:
{ طبله } ساز کوبه‌ای متشکل از دو طبل که به نت‌های موسیقی سُر (کوک) می‌شود و هرکدام زیر و بم نام دارند.
{سیتار} ساز زیبا که موسیقیدانان شاه تارها میخواندش
و {سارنگی} ساز کش (زهی-آرشه‌ای) که با کمان نواخته می‌شود.
{سیتار} ساز زیبا که موسیقیدانان شاه تارها میخواندش
و {سارنگی} ساز کش (زهی-آرشه‌ای) که با کمان نواخته می‌شود.